El Suns Europe 2022 entama dos xornaes dedicaes a la música en llingües minorizaes del continente
El vienres 25 y el sábadu 26 de payares va desenvolvese nes ciudaes friulanes de Gurize y Udin (norte del Estáu italianu) una edición nueva del Festival Suns Europe, un eventu dedicáu a les artes escéniques, el cine, la lliteratura y la música feches nes lligües minorizaes europees.
Nacíu nel añu 2009 como un concursu de música pa les comunidaes minoritaries na Europa alpino-mediterránea, el festival tresformóse col tiempu nun llugar d’alcuentru y intercambiu ente artistes de grupos llingüísticos minoritarios n’Europa. Música, pero tamién cine y obres lliteraries que, según la organización, «conviértense n’espresiones d’identidaes existentes y resistentes al traviés de visiones y palabres». Nun ye casualidá qu’esti festival s’entamare na capital de Friul, una de les zones más multillingüe d’Europa: equí, Radio Onde Furlane vien tresmitiendo programes de música y cultura principalmente en friulanu dende la década de 1980 y agora ye un elementu central del festival, a ella xunióse-y l’Axencia Rexonal de la Llingua Friulana (ARLeF), que creyó nel proyectu pa tresformalu nun eventu internacional y una semiente d’idees, influyencies artístiques y creatividá.
El premiu tien l’oxetivu d’inxertar les llingues minorizaes nel mundu contemporáneu, ensin señardá: «les llingües como espresión viva y puxante de la cultura, non del folclor».
Anguaño Suns –soníos en friulanu- ta organizáu conxuntamente pola cooperativa Informazione Friulana col apoyu financieru d’ARLeF, la Rexón Autónoma de Friuli-Venezia Giulia, l’Ayuntamientu d’Udin, la Fundación Friuli y l’institutu vascu Etxepare, en collaboración cola cooperativa PuntoZero y otres entidaes públiques y privaes, friulanes y internacionales, col patrociniu del Conseyu d’Europa y la Rede Europea pa la Promoción de la Diversidá Llingüística (NPLD). Añalmente, el festival concede un premiu a les meyores producciones artístiques (musicales, cinematográfiques y lliteraries) en llingües minoritaries europees, que tien como oxetivu inxertales nel mundu contemporáneu, ensin señardá: «les llingües como espresión viva y puxante de la cultura, non del folclor».
Suns Europe 2022
El programa d’esta edición nueva arranca’l vienres en Gurize (ciudá que va ser Capital Europea de la Cultura nel 2025), una zona na que se fala italianu, eslovenu y friulanu pero, a lo llargo de la historia, tamién hebo una presencia importante de la llingua alemana y la cultura xudía. Sicasí, esti pluralismu llingüísticu y cultural pagó un costu mui altu nel sieglu pasáu, aplastáu baxo’l pesu del totalitarismu y el fascismu. Nella va entamase un actu nel que van esponese les esperiencies de dos ciudaes qu’anteriormente foron Capital Europea de la Cultura y que, nos últimos años, supieron potenciar y promover la so pluralidá lingüística: Donostia (Euskal Herria) y Ljouwert (Frisia). La primera venceyó’l nome a un protocolu sobre derechos llingüísticos que s’ellaboró gracies al trabayu d’una rede de collaboraciones ente varies comunidaes minoritaries europees, precisamente nel marcu de les acciones qu’acompañaron l’añu nel que foi Capital de la Cultura (2016). Pel so llau, la producción cultural en llingua frisona foi una de les protagonistes del programa de Ljouwert nel 2018 y que favoreció la elección de la ciudá como capital de la lliteratura de la UNESCO nel 2019. Pa presentar estos exemplos de «bones práctiques», Suns Europe decidió llevar a Gurize a les dos protagonistes d’aquelles esperiencies, cola esperanza de qu’estos testimonios puedan ayudar a potenciar la pluralidá llingüística y cultural del so territoriu nel Go2025 -nome de la capitalidá europea-.
Otra manera, el sábadu n’Udin va facese la estrena de la serie televisiva titulada VR 33/16, con una trama en friulanu desarrollada nel branu de 1969, cuando un estrueldu escude un valle d’aquel país. Unos soníos siniestros y rellumos alarmen a los asustaos veceros d’un chigre. Ye esta una serie presentada como «inmersiva», na que l’espectador ye testigu de la escena lliteralmente somorguiáu nes imáxenes. Trátase de la primer serie de ciencia ficción urónica en llingua friulana filmada en 360 graos y producida en Friul.
Va haber seis conciertos de minoríes llingüístiques como la galesa, vasca, minoría eslovena n’Italia, baxu saxona o sarda.
En cuantes al programa musical, esti inclúi seis conciertos d’otres tantes minoríes llingüístiques, que van desenvolvese nel teatru d’Udin. Los galeses HMS Morris, un cuartetu d’electro-pop que cuenten con dos discos publicaos; la vasca Olatz Salvador, una cantautora tamién con dos discos na cai; el friulanu Massimo Silverio, un cantautor de calter indie; les representantes de la minoría eslovena nel Estáu italianu Violoncelli Itineranti, un tríu femenín de música clásica contemporánea que tán acabante d’asoleyar el primer discu; el representante del idioma nedersaksies (baxu saxón faláu n’Holanda) Rick Hilberts, un cantautor indie-pop qu’escomenzó a cantar nesi idioma apocayá; y los sardos Ealûs, un dúu folk qu’anguaño tán preparando’l so primer discu nesa llingua.
Suns Europe 2022 preséntase con una filosofía que bien puede resumise na frase: «Soníos, visiones, palabres, idees, espresiones d’identidá qu’existen y resisten, que se reconocen de forma dinámica y creativa».
